Chuyên gia JICA Ichiro Adachi báo cáo chuyên đề "Chính sách môi trường hướng tới nền kinh tế tuần hoàn"

Báo cáo chuyên đề “Chính sách môi trường hướng tới nền kinh tế tuần hoàn” tại Chương trình, chuyên gia JICA Ichiro Adachi, Cố vấn về chính sách môi trường tại Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam cho biết sự quan tâm ngày càng tăng đối với đầu tư dựa trên các tiêu chí môi trường – xã hội – quản trị (ESG); trong đó về môi trường là chiến lược biến đổi khí hậu, đa dạng sinh học, hiệu quả sử dụng nước, hiệu quả năng lượng, cường độ carbon, hệ thống quản lý môi trường; về xã hội là cơ hội bình đẳng, sức khỏe và an toàn, nhân quyền, trách nhiệm với khách hàng và sản phẩm; về quản trị là đạo đức kinh doanh, hội đồng quản trị độc lập, lương thưởng người quản lý, dân chủ của cổ đông.

Giải thích vì sao có những quan ngại về các vấn đề môi trường, chuyên gia JICA Ichiro Adachi khẳng định, vấn đề môi trường có hai khía cạnh. Đó là mối quan hệ với con người, vấn đề môi trường là vấn đề xã hội và một khía cạnh khác là khía cạnh kinh tế. Thông thường, giá hàng hóa là tổng chi phí nhân sự, chi phí nguyên liệu, lợi nhuận… Tuy nhiên, chi phí xây dựng công trình phục vụ lợi ích công cộng không được các công ty chi trả như chi phí y tế do ô nhiễm… được coi là chi phí xã hội. Vì vậy, phát triển kinh tế - xã hội cần xem xét tác động đến môi trường.

Đối với Nhật Bản, cùng với quá trình công nghiệp hóa, tăng trưởng kinh tế cao, các vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng cũng xuất hiện từ khá sớm. Đến cuối những năm 1960, Nhật Bản là một trong những quốc gia ô nhiễm nhất thế giới, gây ra những thiệt hại lớn cho người dân với bốn trường hợp ô nhiễm chính là bệnh Minamata, bệnh Minamata Niigata, bệnh Itai-itai, bệnh hen suyễn Yokkaichi. Nguyên nhân chủ yếu là do trong những năm 1950 và đầu những năm 1960, Nhật Bản quá chú trọng phát triển kinh tế mà ít quan tâm đến vấn đề môi trường, bỏ bê chất lượng môi trường, hoạt động sản xuất và tiêu thụ tập trung chủ yếu ở các khu công nghiệp và khu đô thị, các ngành công nghiệp và đặc biệt là các ngành công nghiệp gây ô nhiễm có tốc độ tăng trưởng kinh tế đặc biệt cao.

Các đại biểu, học viên tham dự buổi báo cáo chuyên đề

Tuy nhiên, ông Ichiro Adachi nhấn mạnh đến những năm 1980, Nhật Bản đã trở thành một trong những quốc gia sạch nhất thế giới. Theo ông Ichiro Adachi, điều này đạt được là nhờ chính sách kiểm soát môi trường, phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn của Nhật Bản. Từ năm 1967, Nhật Bản đã ban hành Luật cơ bản về kiểm soát ô nhiễm môi trường và từng bước chuyển nền kinh tế tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn với những dẫn chứng tiêu biểu về tái chế chất thải, thay đổi quan điểm từ chất thải là chất thải (kinh tế tuyến tính) đến một số phần của chất thải là “không phải chất thải” (kinh tế tái sử dụng) và quan điểm chất thải là “kho báu” (kinh tế tuần hoàn). Năm 2019, Nhật Bản cũng đã ban hành Chiến lược vật chất tuần hoàn về nhựa với những hành động ưu tiên như giảm việc sử dụng, đặc biệt là nhựa dùng một lần, hệ thống tái chế bền vững, quảng bá nhựa sinh học. Trên cơ sở đó, tháng 6/2021, Nhật Bản đã ban hành Đạo luật tuần hoàn tài nguyên nhựa; và đặc biệt là hệ thống PRTR (đăng ký phát thải và vận chuyển chất ô nhiễm) – hệ thống này dùng để nắm bắt, biên soạn và công bố dữ liệu về lượng lớn các chất hóa học nguye hiểm tiềm tàng được thải ra môi trường từ những nguồn nào, hoặc được chứa trong chất thải và được vận chuyển ra khỏi các địa điểm sản xuất, kinh doanh.

Tại Việt Nam, vấn đề môi trường cũng ngày càng đặt ra cấp thiết và trong quá trình đó, JICA đã có nhiều dự án giúp đỡ Việt Nam về quản lý chất thải rắn đô thị. Cụ thể như Dự án hỗ trợ thực hiện sáng kiến 3R (giảm thải, tái sử dụng, tái chế) tại thành phố Hà Nội nhằm đóng góp vào sự phát triển của một xã hội nguyên liệu tuần hoàn lành mạnh giai đoạn 2006-2009, Dự án phát triển năng lực quản lý tổng hợp chất thải rắn đô thị tại Việt Nam giai đoạn 2014-2018, Dự án khảo sát thu thập dữ liệu về giảm thiểu chất thải và chuyển đổi chất thải thành năng lượng tại Việt Nam năm 2021…

Tại Chương trình, ông Ichiro Adachi cũng chia sẻ cụ thể về kinh nghiệm của Nhật Bản trong xử lý chất thải từ thời Edo và mô hình thị trấn không có chất thải của thị trấn Kamikastu với tỷ lệ tái chế hơn 80%, mô hình kinh tế tuần hoàn ở thành phố Yokohama. Ông Ichiro Adachi mong muốn với những chia sẻ từ thực tiễn của Nhật Bản trong đối mặt và xử lý các vấn đề môi trường hướng tới nền kinh tế tuần hoàn, Việt Nam sẽ rút ra được những bài học kinh nghiệm cho mình và có được những giải pháp hiệu quả, thiết thực trong phát triển kinh tế - xã hội gắn liền với bảo vệ môi trường.

---

Ông Ichiro Adachi tốt nghiệp cử nhân kỹ sư môi trường tại Đại học Osaka, Nhật Bản và là thạc sĩ luật quốc tế (môi trường) của Đại học Kobe, Nhật Bản. Từ năm 1991 đến năm 2001, ông công tác tại Sở quản lý môi trường của thành phố Osaka và từ 2001 đến nay, ông công tác tại JICA với nhiều vị trí khá nhau từ Trưởng phòng Vụ Môi trường Toàn cầu JICA Nhật Bản đến chuyên gia dự án JICA tại Việt Nam, nghiên cứu viên cao cấp Viện Nghiên cứu Ogata JICA và nay là Chuyên gia JICA về môi trường tại Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam./.